چرا میراث جهانی تنگ چوگان به حال خود رها شده؟/ آثار تاریخی زیر پای گردشگران لِه می‌شود

برخی گردشگران و بازدیدکنندگان از میراث جهانی «تنگِ چوگان» کازرون بر روی نقش برجسته‌های تاریخی این اثر جهانی راه می‌روند.

برخی گردشگران و بازدیدکنندگان از میراث جهانی «تنگِ چوگان» کازرون بدون رعایت استاندارد‌های بازدید و با ورود به بخش‌های ممنوعه و در پِی غفلت نیرو‌های نگهبانی از سنگ نگارۀ ساسانی تاج ستانی بهرام یکم بالا رفته و بر روی نقش برجسته‌های تاریخی و بسیار ارزشمند و جهانی آن راه می‌روند و در زیر پای خود یادگار‌های نیاکانی را له کرده و با گذشت زمان و به آرامی آسیب‌های برگشت ناپذیری را برجای خواهند گذاشت.

سیاوش آریا فعال و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس اظهار کرد: سنگ نگاره‌های ساسانی تنگ چوگان به همراه شهر باستانی بیشاپور، دژ دختر و غار شاهپورکازرون در محور ساسانی پارس (فارس) با نام «منظر باستان شناسی ساسانی پارس» در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ میلادی در بحرین و در پیِ چهل و دومین نشست سالانه اش در فهرست جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است.

او ادامه داد: زمانی که یک یادمان تاریخی و فرهنگی به ثبت جهانی می‌رسد، متعلق به همۀ مردم جهان است و کشور‌ها وظیفه دارند به درستی از آن نگهداری و حفاظت کنند. با این همه، یادگار‌های جهانی ایران در وضعیت خوبی به سر نمی‌برند و هر از گاهی خبر‌های ناخوشایند و ناگواری به گوش می‌رسد که نشان گر نبود درک درست مسئولان فرهنگی کشور به ویژه در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس بیان کرد: همچنین کوتاهی و غفلت در حفاظت و پاسداری از میراث جهانی کشور به هیچ روی، پذیرفته و توجیه پذیر نیست و مسئولان میراث فرهنگی باید آگاهانه‌تر و دلسوزانه‌تر با موضوع یادگار‌های تاریخی و فرهنگی برخورد کنند و پاسخ گوی رخداد‌های ناگواری که گَه گاهی پیش می‌آید، باشند و در رفع کاستی‌ها از هیچ کوششی دریغ نکنند.

او تصریح کرد: در بازدید میدانی که از این اثر تاریخی داشته است، وضعیت حفاظتی میراث جهانی شهر کازرون خوب نبود و بازدیدکنندگان و مسافران در پیِ غفلت نگهبانان و بدون رعایت استاندارد‌های بازدید از یادگار‌های تاریخی و با وجود تابلو‌های ورود ممنوع از سنگ نگاره‌های ساسانی «تنگ چوگان» بالا رفته و بر روی آن‌ها پیاده روی کرده و حرکات نمایشی انجام داده و به اصطلاح خود عکس و تصاویر یادگاری می‌گرفتند!

این فعال میراث فرهنگی اضافه کرد: بی گمان راه رفتن بر روی سنگ نگاره‌ها جدا از اینکه ممنوع بوده و تخلف به شمار می‌آید با گذشت زمان و به آرامی سبب آسیب رسانی به آن‌ها خواهد شد.

تو خود حدیت مفصل بخوان از این مجمل!

او افزود: نکته قابل تامل این است که، وضعیت حفاظتی یادمان‌های تاریخی و فرهنگی کشور در مکان‌هایی که پایگاه ملی و جهانی هستند و دارای نگهبان بوده و حتی دوربین‌های مدار بسته دارند بدین گونه است، حال باید پرسید وضعیت یادمان‌های تاریخی پراکنده در دشت‌ها و روستا‌ها و دور از شهر‌ها که بدون نگهبان و نظارت مسئولان است، چگونه خواهد بود؟ و باید گفت «تو خود حدیت مفصل بخوان از این مجمل!».

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس اظهار کرد: اما با این همه، بر پایۀ وظیفه و مسئولیت اجتماعی خویش، موضوع را به نگهبان محوطه آگاهی داده و خواستار رسیدگی و حفاظت بیشتر از یادگار‌های ملی و جهانی «تنگِ چوگان» شده است.

او گفت: موضوع دیگری که باید از آن نام برد، کوتاهی و غفلت نگهبانان و نیرو‌های حراست محوطۀ جهانی «تنگ چوگان» کازرون است. زیرا در نزدیکی سنگ نگاره‌های جهانی تنگ چوگان، اتاقک نگهبانی وجود دارد و کارمندان این بخش باید در این اتاقک همیشه حاضر باشند به ویژه در روز‌های تعطیل و پر رفت و آمد مسافران.

کنشگر میراث فرهنگی اضافه کرد: اما در هنگام بالا رفتن مسافران از سنگ نگاره‌های بسیار ارزشمند ساسانی در اتاقک نگهبانی هیچ نیروی حراستی وجود نداشت و این افراد نابخرد از غفلت نیرو‌های نگهبانی استفاده کرده و به نگارکَند‌های (نقش برجسته های) جهانی تنگ چوگان دست یازیده و از آن‌ها بالا رفته اند.

این نخستین باری نیست که مسافران از سنگ نگاره‌های تنگ چوگان بالا می‌روند

او ادامه داد: همچنین این نخستین باری نیست که در محوطۀ جهانی تنگ چوگان، مسافران از سنگ نگاره‌ها بالا می‌روند و نگاره‌های یادگاری می‌گیرند. پارسال نیز، یک گروه بازدیدکننده که از سوی یک آژانس گردشگری و با راهنمای گروه همراه بوده، از سنگ نگارۀ پیروزی شاهپوریکم بالا رفته و نگاره‌های یادگاری گرفته بودند که اسناد آن نیز موجود است.

آریا گفت: از سویی، در غار جهانی شاهپور که پیکرۀ بزرگ و شگفت انگیز شاهپوریکم ساسانی و در ۵ کیلومتری محوطۀ تنگ چوگان و بر فراز کوه و درون اِشکفتی (غاری) جای دارد، بانویی میانسال و از گروه کوهنوردان به بخش ورود ممنوع دست یازیده و وارد شده و خود را به تندیس شاهپوریکم چسبانده بود که نگارنده به سختی توانست، او را به بیرون از محوطه راهنمایی کرده و موارد حفاظتی را گوشزد کند.

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس تصریح کرد: همچنین نبود نگهبان در درون غار و بالای کوه، آن هم در روز‌های تعطیل و پر رفت و آمد جای پرسش و گلایه داشت و روشن نیست که چرا میراث جهانی را به حال خود رها کرده اند و اگر خدای ناکرده، رخداد ناگواری پیش آید و فردی به تندیس جهانی شاهپوریکم آسیب برساند، به راستی چه کسی پاسخ گو است و چه می‌توان کرد؟ و آن گاه فریاد‌های بی پاسخ به کجا خواهد انجامید.

او بیان کرد: یکی از مواردی که باید به آن اشاره کرد، دست اندازی به یادگار‌های تاریخی با این روش، جدا از جنبۀ بدآموزی که دارد، دهن کجی به یادگار‌های نیاکانی و گذشتگان پاک سرشت ما است که ضرورت دارد مورد بررسی و کنکاش بیشتری قرار گیرد.

گردشگران خارجی و جهانیان درباره ما چه خواهند گفت؟

آریا افزود: اما آنچه مایۀ نگرانی کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی است، این است که، اگر گردشگران خارجی در بازدید‌های خود با چنین صحنه‌هایی رو به رو شوند به راستی دربارۀ ما چه خواهند گفت و چگونه می‌اندیشند. همچنین اگر به وسیلۀ شبکه‌های اجتماعی این صحنه‌ها در جهان پخش شود و یا در روزنامه‌ها و بولتن‌های جهانی بازتاب یابد، آبروی فرهنگی ایران از میان رفته و جهانیان به ما خواهند خندید.

کمبود نیرو، چالش بزرگ وزارت میراث فرهنگی

او اظهار کرد: اما وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به سبب کمبود نیرو در یگان حفاظت و بخش نگهبانی، نمی‌تواند به درستی از یادمان‌های تاریخی و فرهنگی کشور نگهداری و حفاظت کند و این موضوع به یکی از چالش‌های مهم و بزرگ وزارت میراث فرهنگی تبدیل شده که ضرورت دارد نمایندگان مردم در خانۀ ملت (مجلس) به قید فوریت برای آن تصمیم گیری و چاره اندیشی کنند. وگرنه، در آینده‌ای نه چندان دور بیشتر یادمان‌های تاریخی و فرهنگی کشور از میان رفته و به تاریخ خواهند پیوست و آیندگان باید نگاره‌های (تصاویر) یادمان‌های تاریخی را در لابِلای کتاب‌ها و روزنامه‌ها جست و جو کنند.

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس اضافه کرد: همچنین نبود آموزش در میان کارمندان و نگهبانان میراث فرهنگی و نداشتن انگیزۀ کاری به سبب دشواری‌های مالی و اقتصادی و سرد شدن آنان از دیگر چالش‌های پیش روی وزارت میراث فرهنگی است.

نبود آموزش و پالایش فرهنگ، مهم‌ترین چالش میراث فرهنگی کشور

او گفت: نبود پالایش فرهنگ و آموزش در میان تودۀ مردم از تحصیل کرده گرفته تا افراد عادی سبب شده تا یادمان‌های تاریخی و فرهنگی دستخوش آسیب‌های فراوانی شوند.

این فعال میراث فرهنگی بیان کرد: از کَند و کاو‌های غیرمجاز در یادمان‌های تاریخی که در یکی دو سال گذشته، فزونی گرفته تا یادگاری نویسی بر روی یادگار‌های تاریخی و دیگر آسیب‌های اِنسانی، بی گمان یکی از انگیزه‌های آن نبود درسی به نام میراث فرهنگی از دورۀ دبستان در آموزش و پرورش ما است.

او ادامه داد: تا کودکان و نوجوانان از خردسالی با موضوع میراث فرهنگی آشنا نشوند و در میان آن‌ها عشق به میهن و پاسداری از سرزمین نهادینه نشده و عِرق ملی – میهنی در آن‌ها پدید نیاید، وضعیت به همین روند خواهد بود. موضوعی که کنشگران میراث فرهنگی بیش از یک دهه است به آن پرداخته و از مسئولان فرهنگی کشور خواستار پیگیری و اهمیت دادن به آن شده اند.

نبود سواد میراثی در جامعه

آریا با بیان اینکه یکی از مواردی که باید به آن اهمیت داده شود و بسیار موضوع مهمی است، سواد میراثی و فرهنگی افراد جامعه و کشور است، گفت: در چند دهه گذشته در این زمینه، هیچ کار درخور و شایسته‌ای در کشور انجام نشده است و بیشتر مردم از تحصیل کرده و دانشگاهی گرفته تا افراد عادی و حتی بیشتر راهنمایان گردشگری سواد فرهنگی به ویژه سواد میراثی ندارند و برخورد آن‌ها با مقولۀ میراث فرهنگی در سطح بسیار پایینی است و بار‌ها بینندۀ این موضوع در بازدید‌های میدانی و سفر‌های خود بوده ام.

باید پذیرفت سواد میراثی در جامعه در سطح بسیار پایینی جای دارد و باید در این زمینه، کارشناسان و دلسوزان کشور ورود کرده و آگاهی رسانی کنند و به آموزش تودۀ مردم بپردازند؛ و این مهم، صورت نمی‌پذیرد مگر با کمک و همکاری دولت و خواست و ارادۀ جمعی.

در محوطۀ تنگ چوگان کازرون، ۶ سنگ نگاره از دوران ساسانیان وجود دارد که از ارزشمندترین یادمان‌های فرهنگی و تاریخی کشور به شمار می‌آید. شهرستان کازرون در فاصله ۱۲۰ کیلومتری غرب شیراز قرار دارد.