به قلم : دکتر سیدوفا مشکوة
بر اساس داده های موجود، اقتصاد استان فارس دارای ترکیبی متنوع با پتانسیل های بالا و در عین حال با چالش های ساختاری مهمی روبرو است. در ادامه، بررسی جامعی از اقتصاد این استان و موتورهای محرک توسعه آن ارائه میشود.
نمای کلی اقتصاد استان فارس
استان فارس با دارا بودن ۵.۲ میلیون نفر جمعیت (چهارمین استان پرجمعیت) و ۷.۵ درصد از وسعت کشور، از یک اقتصاد چندبعدی برخوردار است. با این حال، جایگاه آن در شاخص های کلان اقتصادی با پتانسیل هایش تناسب کامل ندارد.
سهم از اقتصاد کشور: سهم استان فارس از تولید ناخالص داخلی کشور حدود ۴ درصد است که این استان را در رده ششم کشور قرار میدهد. اما در محاسبه سرانه تولید ناخالص داخلی، جایگاه فارس به رده ۱۶ام نزول میکند که نشان دهنده بهره وری اقتصادی پایینتر نسبت به سایر استانها است .
ساختار تولید ناخالص داخلی: بر اساس داده های سال ۱۳۹۹، بخش خدمات با ۵۱.۵ درصد، سهم غالب در اقتصاد استان دارد. پس از آن بخش صنعت (شامل معدن، کارخانجات، برق و ساختمان) با ۳۱ درصد و بخش کشاورزی با ۱۰ درصد قرار دارند. نکته قابل توجه، کاهش سهم بخش صنعت از ۴۶ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۳۱ درصد در سال ۱۳۹۹ است .
بخشهای کلیدی و موتورهای محرک توسعه
بر اساس شواهد، موتورهای محرک توسعه اقتصادی استان فارس را میتوان در بخشهای زیر جستجو کرد:
| نقاط قوت و زمینههای توسعه | بخش |
| سهم ۹۴ درصدی از کل صنایع کشور ؛ نقش کلیدی در اشتغالزایی (بیش از ۳۹,۷۰۰ شغل مستقیم در شهرکهای صنعتی فارس) ؛ تمرکز بر توسعه خوشههای صنعتی (گلاب، فرش، گیاهان دارویی) . | صنایع کوچک و متوسط (SMEs) |
| سهم ۳۰ درصدی از صادرات محصولات کشاورزی کشور ؛ پتانسیل بسیار بالا برای توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی جهت جلوگیری از خامفروشی و ایجاد ارزش افزوده . | کشاورزی و صنایع تبدیلی |
| توسعه شهرکهای تخصصی (شهرک صنعتی دارویی بیضا) ؛ حمایت از شرکتهای دانشبنیان، استارتآپها و پایاننامههای دانشگاهی . | صنایع پیشرفته و دانشبنیان |
| دارا بودن ۷.۵ درصد از جاذبههای گردشگری کشور ؛ موقعیت فارس به عنوان “قطب سلامت” در جنوب کشور و پذیرش بیماران از کشورهای همسایه . | خدمات (گردشگری و سلامت) |
| صنعت پخش به عنوان “حلقه کلیدی زنجیره تأمین” شناخته میشود ؛ نقش آن در کاهش هزینهها و بهبود توزیع کالا . | حملونقل و لجستیک |
⚠️ چالشهای اصلی در مسیر توسعه
مسیر توسعه اقتصادی استان فارس با موانع متعددی روبرو است که برای تحقق کامل پتانسیلهای موجود باید به آنها پرداخته شود:
- بحران آب و کشاورزی ناکارآمد: استان فارس با خشکسالی شدید و فرونشست زمین دست و پنجه نرم میکند. بخش کشاورزی با بهرهوری بسیار پایین آب (مصرف ۹.۵ درصد از آب کشاورزی کشور برای تولید تنها ۸ درصد از ارزش افزوده این بخش) یکی از چالشهای اصلی است . حرکت کند به سمت کشت گلخانهای و عدم تعیین الگوی کشت به این مشکل دامن میزند .
- ضعف در زیرساختهای حیاتی: استان با مشکلات جدی در زیرساختهای زیر مواجه است:
- حملونقل ریلی: توسعه نیافتن محورهای ریلی حیاتی مانند یزد-اقلید و شیراز-بوشهر .
- جادههای حادثهخیز .
- سیستمهای دفع فاضلاب شهری و صنعتی که سلامت غذایی و زیست محیطی را تهدید میکند .
کملطفی در سرمایهگذاری و ضعف فضای کسبوکار: به گفته مسئولان استانی، کملطفی دولتها در توسعه سرمایهگذاری در فارس از دلایل اصلی عقبماندگی اقتصادی آن ذکر شده است . همچنین، واحدهای تولیدی با چالشهای مربوط به تأمین مالی و کمبود نقدینگی روبرو هستند .
- خلأ تحلیلی و رسانهای: به گفته یک اقتصاددان، ظرفیتهای اقتصادی فارس به خوبی در رسانهها انعکاس نمییابد و این موضوع به تصمیمگیری در تاریکی و از دست رفتن فرصتها منجر میشود .
💎 جمعبندی و چشمانداز آینده
اقتصاد استان فارس با تکیه بر تنوع ذاتی خود در بخشهای کشاورزی، صنعت و خدمات، پتانسیل تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی پیشرو را دارد. با این حال، تبدیل این پتانسیل به مزیت ملموس، مستلزم:
- عبور از کشاورزی سنتی و مدیریت بحران آب
- توسعه زیرساختهای حیاتی مانند حملونقل ریلی
- تمرکز جدی بر سرمایهگذاری در صنایع کوچک، دانشبنیان و تبدیلی