به قلم : دکتر سیدوفا مشکوة
بر اساس نتایج جستجو، اطلاعات کاملی در مورد بررسی دقیق پدافند غیرعامل در تمامی زیربخشهای اقتصادی ایران در دسترس نیست. با این حال، میتوان با استناد به اسناد موجود، چارچوب کلی، اهداف و برخی مصادیق اجرایی آن را در بخشهای حیاتی توضیح داد.
پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیرمسلحانهای اطلاق میشود که موجب کاهش آسیبپذیری، افزایش تابآوری و تداوم ارائه خدمات در بخشهای مختلف اقتصادی در برابر تهدیدات میگردد.
در بخش انرژی ایران، پدافند غیرعامل بر حفاظت از تاسیسات حیاتی شامل پالایشگاهها، پتروشیمیها، نیروگاهها و شبکههای انتقال متمرکز شده است.
استقرار سیستمهای اعلام و اطفای حریق پیشرفته، ایجاد پوششهای استتار و اختفا برای تاسیسات حساس، و ساخت سازههای مقاوم در برابر انفجار از جمله اقدامات صورت گرفته در این بخش است.
در بخش صنعت و معدن، نظام ایمنی مراکز صنعتی و شیمیایی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده که بر کاهش خطرات ناشی از حوادث و حملات نظارت دارد.
صنایع دفاعی کشور با اجرای طرحهای استحکامات سازی، ایجاد مراکز پشتیبان و استقرار سیستمهای پایش دائمی، گامهای موثری در زمینه پدافند غیرعامل برداشتهاند.
بخش کشاورزی با تمرکز بر حفاظت از تاسیسات آبی، سیلوها، انبارهای غله و مراکز تولید بذر، اقدام به اجرای برنامههای پدافند غیرعامل نموده است.
در بخش آب و فاضلاب، تاسیسات تصفیه خانهها، سدها و خطوط انتقال آب با اولویت بالایی تحت پوشش برنامههای پدافند غیرعامل قرار گرفتهاند.
بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات با ارزیابی آسیبپذیری مراکز داده و سوئیچهای مخابراتی، و راهاندازی سامانههای کاهش حملات سایبری به تقویت پدافند غیرعامل پرداخته است.
در بخش حمل و نقل، پایانههای مهم، فرودگاهها، بنادر و راهآهن با اجرای طرحهای استحکاماتی، ایجاد سیستمهای نظارتی پیشرفته و برنامهریزی برای تداوم خدمات، مورد توجه قرار گرفتهاند.
بخش مالی و بانکی با ایجاد مراکز پشتیبان برای دادههای حساس، استقرار سیستمهای امنیتی پیشرفته و اجرای تمرینات منظم، به ارتقای پدافند غیرعامل پرداخته است.
در بخش سلامت، بیمارستانها، مراکز تحقیقاتی و تولید دارو با اولویت بالا مورد توجه برنامههای پدافند غیرعامل قرار گرفتهاند.
ایجاد سیستمهای فیلترینگ و تصفیه هوا برای مراکز درمانی، استحکامسازی سازهها و ایجاد مراکز ذخیره سازی دارو و تجهیزات پزشکی از جمله اقدامات صورت گرفته است.
در بخش شهرسازی و معماری، رعایت اصول پدافند غیرعامل در طرحهای جامع شهری و طراحی ساختمانها شامل استتار، پراکندگی و استحکام الزامی شده است.
صنایع غذایی کشور با ایجاد سیلوهای زیرزمینی، انبارهای امن و سیستمهای ذخیرهسازی اضطراری، به تضمین امنیت غذایی در شرایط بحرانی پرداختهاند.
بخش نفت و گاز با توجه به اهمیت استراتژیک آن، بیشترین توجه را در برنامههای پدافند غیرعامل دریافت کرده و طرحهای متعددی برای حفاظت از تاسیسات آن اجرا شده است.
ایجاد سیستمهای نظارتی یکپارچه، استفاده از فناوریهای تشخیص نفوذ و آموزش مستمر پرسنل از جمله اقدامات تکمیلی در این بخش است.
در بخش مدیریت بحران، یکپارچهسازی راهبردهای پدافند غیرعامل با سیستمهای مدیریت بحران برای مقابله با بلایای طبیعی و انفجارهای غیرمتعارف صورت گرفته است.
سازمان پدافند غیرعامل کشور به عنوان نهاد نظارتی اصلی، مسئولیت هماهنگی بین بخشهای مختلف اقتصادی را بر عهده دارد.
این سازمان با تهیه دستورالعملهای تخصصی، انجام بازرسیهای دورهای و برگزاری مانورهای مشترک، به ارتقای سطح پدافند غیرعامل میپردازد.
با این وجود، چالشهایی چون کمبود اعتبارات، فرسودگی تجهیزات پشتیبان و مقاومت برخی دستگاهها در اجرای کامل دستورالعملها وجود دارد.
در بخشهای خصوصی و نیمهخصوصی، اجرای کامل دستورالعملهای پدافند غیرعامل با کندی بیشتری صورت میپذیرد.
حرکت به سمت نگرش سیستمی و راهبردهای مدیریت استراتژیک برای هماهنگی بینبخشی، از جمله ضرورتهای آینده این حوزه است.
توسعه فناوریهای بومی در زمینه سیستمهای نظارتی، تشخیص نفوذ و حفاظت فیزیکی از اولویتهای برنامههای آتی پدافند غیرعامل است.
آموزش و فرهنگسازی میان مدیران و کارکنان بخشهای اقتصادی، نقش تعیینکنندهای در موفقیت برنامههای پدافند غیرعامل دارد.
در مجموع، پدافند غیرعامل در زیربخشهای اقتصادی ایران اگرچه با چالشهایی روبرو است، اما به تدریج در حال نهادینه شدن و ارتقای سطح امنیت اقتصادی کشور میباشد./پایان مطلب